Okul öncesinde ilk öğretime hazırlık

OKUL ÖNCESİNDE İLKÖĞRETİME HAZIRLIK VE İLKÖĞRETİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Okul Öncesi Eğitimin Temel Özellikleri
• Eğitim ön plandadır.
• Gelişimsel programlar uygulanır.
• Grubun özelliğine göre program (yaş, gelişim özellikler, çevre, bireysel farklılıklar)
• Grup etkileşimi fazladır.
• Süreç önemlidir.
• Esnek bir programdır.
• Ders yoktur.
• Etkinlik süreleri standardize edilmemiştir.
• Kurallar gruba ve grubun özelliğine göre oluşturuluyor.
• Öğretmen rehberdir.
• Sınıf düzenindeki farklılık çocukları programda değişik düzeylerde aktif kılar (sınıf etkinlik köşelerinden oluşmuştur.)
• Çocuklar deneyerek yaşayarak öğrenirler.
İlköğretimin Temel Özellikleri
• Teoride esnek bir çerçeve program yaklaşımı ve aktif öğrenmeden söz edilse de daha yapılanmış ve öğretmen merkezli olarak gerçekleşir.
• Öğretmenler genelde daha kuralcı ve otoriter bir tutum sergiler.
• Okul öncesindeki sürece bağlı değerlendirme anlayışına karşılık, ilköğretim daha çok sonuca yönelik bir değerlendirme anlayışına sahiptir.
İlköğretimin Çocuğun Yaşamındaki Yeri ve Önemi
• İlköğretim, yetişkin hayatında alacağımız görevler için hazırlanmamızda temel oluşturan bir kurumdur.
• Bu kurumda kazandığımız bilgiler, daha sonraki öğretim yaşamımızdaki başarımızı da büyük ölçüde etkiler.
• Bu kurumda öğretmen ve yaşıtlarımızla kurduğumuz ilişkilerin olumlu ya da olumsuz oluşunun, daha sonraki katılacağımız öğretim basamaklarında davranışlarımızı da etkilemesi kaçınılmazdır.
• İlköğretim evden ilk kez ayrılan çocuğun, günün büyük bir bölümünü yeni arkadaş ve yeni yetişkinlerle geçirdiği evden farklı bir ortamdır.
• Çocuk ilk kez programlı öğretimin gerektirdiği etkinliklere katılmak, belirli bir disiplin planı dahilinde kurallara uymak, öğretmenin talimatını yerine getirmek ve daha da önemlisi okuma-yazma, aritmetik vb. konuları öğrenmek gibi görevlerle karşı karşıyadır
İlköğretime Hazırlık Nedir?
• Çocuğun herhangi bir duygusal karışıklığa uğramadan kolayca ve yeterli olarak öğrenebilmesidir.
• Bu yalnızca olgunlaşma ile ulaşılabilecek bir nokta değildir.
• Çocuk bu hazırlığa yeni öğrenme görevlerine temel olabilecek ön öğrenmesini “okul öncesi dönemde” öğrendiklerini tamamlayarak ulaşabilir.
• İlköğretime başlamadan bir dönem önce, matematik ve çizgi çalışmalarının yapılması değil, 5-6 yaş grubu çocukların bütünsel gelişimlerinin desteklenerek, ilköğretim için gerekli becerilerin kazandırıldığı sistemli çalışmalar bütünüdür.
İlköğretime Hazırlığı Etkileyen Faktörler
• Fiziksel faktörler (Bedensel gelişim, büyüme, hastalıklar)
• Zihinsel faktörler (Zeka, dil)
• Duygusal faktörler (Duygularını ifade etme, anneden ayrılık, kırıklık duygusu)
• Sosyal Faktörler (Ailedeki yetişkinlerin çocukla birliktelik kalitesi, sosyal çevrenin çocuğa sağladığı olanaklar)

İlköğretim 1.Sınıfa Başlayacak Olan Çocukların Sahip Olması Gereken Yeterlilikler
• Dikkat süresi (ders süresi 40 dak.)
• Kendi kendine giyinme (fermuarını çekme, düğmesini ilikleme,
• bağlama vb.)
• Sırada dik ve belli bir mesafede oturma
• Tuvalet kontrolü
• Kendi temizliğini yapabilme
• Sırasını bekleme, sabır gösterme
• Teneffüslerde kendisini koruma, dengeli hareket etme
• Kendi sorumluluğunu taşıma
• Anneden ve evden kolay ayrılabilme
• Anneden ayrı olduğu için kırıklık duymama
• Öğretmen ile iletişim kurabilme
• Öğretmenin verdiği talimatlara uyma
• Diğer çocukların varlığına katlanabilme ve onlarla baş edebilme
• Kendini ifade etme
• Arkadaşlık ilişkileri ve iletişim
Nasıl Desteklemeliyiz?
• Özbakım Becerileri İle İlgili Çalışmalar
– Kendi işini yardımsız olarak yapma
– Tuvalet, el-yüz temizliğini yardımsız yapma
– Giysilerini yardımsız giyip çıkarma
– Eşyalarını toplama
– Kendi sorumluluğunu üstlenme
• Duygusal Alanda Yapılacak Çalışmalar
– Kendi duygularını tanıma ve ifade etme
– Başkalarının duygularını anlama
– Empati (kendini karşıdakinin yerine koyarak onu anlayabilme)
– Duygusal tepkilerini kontrol etme
• Sosyal Alanda Yapılacak Çalışmalar
– Başkalarıyla iletişim kurma
– Toplumsal kurallara uyma (sosyal kurallar, nezaket kuralları, saldırganlık vb.)
– Yeni bir gruba adapte olma, bir grubun üyesi olma
– Paylaşma, yardımlaşma, işbirliği
– Sorumluluk alma, aldığı sorumluluğu yerine getirme
– Sırasını bekleme, izin isteme
• Psikomotor Alanda Yapılacak Çalışmalar
• Beden dengesini sağlama
• Dengeli yürüme, koşma
• Farklı hareketler yaparken beden dengesini koruma
• Koordineli hareket etme
• Engellerle karşılaştığında seri ve çabuk hareketler yapma
• Vücut organları arasında koordinasyonu sağlama
• El-göz koordinasyonu ve ince motor beceriler
• Nesneleri manupüle etme (bir kaptan diğerine aktarma, makas tutma vb.)
• Düzgün kalem tutma
• Çizgileri birleştirme
• Çizgileri kopye etme

• Zihinsel Alanda Yapılacak Çalışmalar
– Dikkat ve hafıza becerileri
– Matematik becerileri
• Nesne sayma, rakam tanıma
• Nesnelerle arttırma, eksiltme yapma
• Renk, şekil setleri
– Bilimsel düşünme becerileri
• Gözlem yapma
• Tümevarım, tümdengelimsel düşünme
• Neden-sonuç ilişkisi kurma
• Problem çözme
• Dil Alanında Yapılacak Çalışmalar
– Kelime hazinesini zenginleştirme
– Türkçe’yi düzgün kullanma
– Kelimeleri doğru telaffuz etme
– Sesinin tonunu ve hızını ayarlama
– Aynı sesle başlayan-biten kelimeler üretme
– Anlatma ve ifade etme becerileri
Okul Öncesinde İlköğretime Hazırlık Nasıl Olmalıdır?
• Bütün bir seneyi kapsayacak şekilde planlanmalı
• Tüm gelişim alanlarına yer verilmeli
• Her alandaki çalışmalar gelişimsel aşamasına göre planda yerleştirilmeli
• Farklı gelişim alanlarından birbirine yakın ya da takip eden beceriler göz önünde bulundurulmalı
• Aile katılımına yer verilmeli
• Değerlendirme düzenli olarak yapılmalıdır.
• Öğretmen,çocuk ve program bazında değerlendirme yapılmalı
• Dönem başında, ortasında ve sonunda bütünsel olarak yıllık programdaki hedefler paralelinde değerlendirme yapılmalı
• Her ay sonunda yapılacak değerlendirme sonuçlarından bir sonraki ayı planlarken yararlanılmalı
Anne Babalar İlköğretim 1. Sınıfa Başlayacak Çocuklarına Nasıl Yardım Edebilirler?
• Eğer çocuk anasınıfına devam ediyorsa ilköğretim ve anaokulu karşılaştırmasını olumsuz cümleler kurarak yapmamalıdırlar (Anaokulunda oyuncaklar var ama ilköğretimde yok gibi bir cümle kurmak yerine, anaokulunda oyuncakların vardı ilköğretimde ise kendi çanta ve içinde kitapların vs. olacak)
• Anne-babaların ilköğretim ve okul seçimi konusundaki kaygılarını çocuğa yansıtmamaları, çocuğun yanında bu konuları konuşmamaları önemlidir. Aksi taktirde çocukların ilköğretimden korkmalarına ve zaten zor olan bir süreci daha zorlaştırmalarına neden olabilirler.
• Çocukların sordukları bütün soruları onları korkutmadan sadece gerçekleri anlatarak, cevaplayamadıkları sorular için ise çocuğu daha sonra konuşmaya ikna ederek zaman kazanmak, bir uzmana danışarak nasıl cevaplayacaklarını öğrenip mutlaka çocukla paylaşmak son derece önemlidir.
• Çocukları bir ilköğretim okulundan daha önceden izin alarak geziye götürmek kendisini neler beklediğini ve daha önceden yaptığımız açıklamaları desteklediğini görmesi açısından mutlaka yapılması gerekenler arasındadır.
• Bu gezinin çocuğa sınıfların ve genel ortamın gösterilmesi, yöneticilerin ziyaret edilmesi, mümkünse birinci sınıf çocuklarının 10-15 dakika dersine katılması sağlanarak daha etkili olması sağlanabilir.
Eğer seçim hakkımız var ise okul seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar:
• Öncelikle çocuğun gelişim düzeyi bir uzman rehberliğinde (okul öncesi eğitim alıyorsa, öğretmen tarafından sene sonunda bilimsel verilere dayanarak hazırlanan gelişim raporları) objektif olarak tespit edildikten sonra, bu doğrultuda anne-babanın beklentilerini belirlemeleri önemlidir.
• Öncelikle çocuğun gelişim düzeyi bir uzman rehberliğinde (okul öncesi eğitim alıyorsa, öğretmen tarafından sene sonunda bilimsel verilere dayanarak hazırlanan gelişim raporları) objektif olarak tespit edildikten sonra, bu doğrultuda anne-babanın beklentilerini belirlemeleri önemlidir.
• Anne babaların kendi ideallerinden önce çocuklarının kişiliğine, gelişim ve yeterlilik düzeyine uygun okulu seçmeleri çocuğun ilk ciddi eğitim yaşamına olumlu başlaması ve sahip olduğu kapasiteyi maksimum düzeyde kullanabilmeleri açısından son derece önemlidir (Çocuk çok sıkı kurallara uyamayacak, bir çocuksa onu bunaltacak kadar disiplinli bir okula gönderilmemesi vb.)
• Okulları gezerken çocuğu da beraber götürmek önemlidir. Çünkü en az bizim kadar çocuğun da gideceği okulu sevmesi önemlidir.
• Okulun yeri, okuldaki eğitim kadrosunun, okul ortamının fiziksel donamının ve okuldaki rehberlik hizmetlerinin yeterliliği vb. özellikler araştırılarak okul seçiminin yapılması önemlidir.
ÖNERİLER
• Her çocuğun ilköğretime uyum süreci diğerinden farklıdır.
• Bizler çocuklarımıza bu yeterlilikler kazandırmış olsak da çocuk okulun ilk günlerinde ağlayıp sınıfa girmek istemeyebilir.
• Bu, her çocuğun gösterebileceği normal bir tepkidir.
• Anne-babanın panik olmasını gerektirecek bir durum söz konusu değildir.
• Önemli olan anne-babanın çocuğa kendi duygusallığını yansıtarak bu durumu daha güç hale getirmemesidir.
• Anne-babanın kararlılığı çok önemlidir. Onu anladığımızı belirtmek, ancak bununla baş edebileceğini de vurgulamak önemlidir.
• Eğer çocuğumuz ilköğretime iyi bir şekilde hazırlandıysa bu dönemi çok kısa sürede atlatacaktır.

Yararlanılan kaynak:Marmara üniversitesi
Prof. Dr AYLA OKTAY